در حالی‌که هر روز ابعاد جدیدی از استثمار در محیط‌های کارگری آشکار می‌شود، گزارش‌هایی از کارگاه‌هایی در تهران و شهرهای دیگر حاکی از آن است که بسیاری از کارفرمایان در زمان استخدام، کارگران را وادار به امضای برگه‌های «استعفای سفید» می‌کنند—برگه‌هایی بدون تاریخ که بعداً در صورت نیاز به‌عنوان سند استعفا علیه کارگر به‌کار می‌روند.

بر اساس اظهارات برخی کارگران، این اقدام، حالا دیگر به یک روال نانوشته در بسیاری از کارگاه‌های بخش خصوصی تبدیل شده؛ کارفرما با تکیه بر این برگه‌ها، می‌تواند در هر زمان بدون هیچ توضیح یا تبعات قانونی، کارگر را اخراج کرده و از پاسخ‌گویی طفره برود.

این «استعفای از پیش» در واقع چیزی جز جعل سند یا سوءاستفاده از سند سفیدامضا نیست. اما در غیاب تشکل‌های مستقل کارگری و در شرایطی که کارگر از حمایت عملی قانونی برخوردار نیست، پیگیری حقوقی چنین سوءاستفاده‌ای اغلب روندی طولانی و بی‌نتیجه دارد. همین هم باعث می‌شود بسیاری از کارگران اساساً از شکایت صرف‌نظر کنند.

در شرایطی که کارگر برای پیدا کردن شغل ناچار است هر تحقیر و سوءاستفاده‌ای را تحمل کند، صحبت از «اراده آزاد» در امضای قرارداد یا برگه استعفا، بی‌معناست. وضعیت کنونی نه نتیجهٔ یک تخلف فردی، که نمود آشکار یک سیستم ناعادلانه است: سیستمی که کار را به کالایی صرف بدل کرده و کارگر را در موضعی دائماً شکننده و بی‌دفاع قرار می‌دهد.

افشای این سازوکارهای پنهان، بخشی از مبارزه‌ای‌ست که کارگران برای بازپس‌گیری حق و کرامت خود آغاز کرده‌اند. این مبارزه تنها از مسیر همبستگی و سازمان‌یابی مستقل می‌گذرد—چرا که بدون نیرویی جمعی، هیچ دادخواهیِ واقعی ممکن نخواهد بود.

هیئت تحریریه “پژواک کار ایران”